همه چیز در مورد آلرژی
آلرژی واکنش سیستم ایمنی بدن است و ھنگامی ایجاد میشود که سیستم ایمنی ماده‌ای را که معمولاً برای بدن بی‌ضرر است اشتباھاً به عنوان ماده‌ای زیان‌آور شناسایی می‌کند و علیه آن وارد عمل میشود. بدن انسان به طور معمول در مقابل عوامل مضری مانند ویروس‌ھا و باکتری‌ھا از خود دفاع می‌کند. اما گاھی اوقات این دفاع در مقابل مواد بی‌ضرری مانند گردوغبار، کپک‌ھا، یا گرده گیاھان صورت می‌گیرد. سیستم ایمنی بدن در مقابل این مواد واکنش نشان داده و مقدار زیادی پادتن می‌سازد . پادتن مانند اسلحه‌ای به آن‌ھا حمله‌ور میشود تا آن‌ھا را از بین ببرد. ھر پادتن برای ماده ویژه‌ای ساخته میشود و مخصوص ھمان ماده‌ای است که موجب آلرژی میشود. به موادی که واکنش آلرژیک ایجاد می‌کنند، اصطلاحاً آلرژن گفته میشود.
در فرایند دفاع، واسطه‌ھای التھابی شیمیایی مانند ھیستامین، و سایر موادی که از گلبول‌ھای سفید ترشح می‌شوند، موجب ایجاد علائم نامطبوعی می‌شوند. افراد مستعد به آلرژی این علائم را تجربه می‌کنند.
نشانه‌ها و علائم آلرژی
احتمالاً در اطرافتان کسانی را می‌شناسید که با تغییر فصل یا قرار گرفتن در معرض مواد خاص دچار آبریزش بینی، عطسه یا سرفه می‌شوند و چشمانشان اشک‌آلود به‌نظر می‌رسد. شاید هم خودتان چنین وضعیتی را تجربه کرده باشید. چنین واکنش‌هایی را به اسم آلرژی یا حساسیت می‌شناسیم.
- گرفتگی و احتقان بینی، عطسه، خارش بینی، ترشح از بینی، خارش گوش‌ھا یا سقف دھان
- التھاب ملتحمه چشم، که چشم‌ھا قرمز و مرطوب به نظر می‌رسند و گاھی ترشح و خارش دارند
- التھاب‌ھای پوستی، که نواحی از پوست خشک، قرمز و خارش دار میشود
- کھیر، ضایعات خارش‌دار پوست
- التھاب تماسی پوست، در اثر تماس با ماده به خصوصی، تحریک و خارش رخ می‌دھد
- آسم، مشکل در تنفس به صورت کوتاه‌شدن نفس، سرفه و خس‌خس سینه روی می‌دھد
آلرژی بیماری رایجی است که در هر فردی با شدت متفاوت بروز می‌کند. معمولاً بیشتر آلرژی‌ها درمان قطعی ندارند، اما راهکار‌هایی وجود دارند که شدت این بیماری را کاهش می‌دهند.
در واکنش‌های حساسیت‌زا چه اتفاقاتی می‌افتد؟
ابتدا یک فرد با استنشاق، قورت‌دادن و یا از طریق پوست ماده آلرژن را دریافت می‌کند و خود را در معرض آن قرار می‌دهد. پس از اینکه فرد در معرض ماده حساسیت‌زا قرار گرفت؛ مجموعه‌ای از وقایع برای واکنش‌های آلرژیک اتفاق می‌افتد:
- بدن شروع به تولید نوع خاصی از آنتی‌بادی، به نام IgE در اتصال آلرژن (ماده حساسیت‌زا) به سلول‌های بدن می‌کند.
- آنتی‌بادی به نوعی از سلول‌های خونی به نام ماست سل متصل میشود. ماست سل را می‌توان در راه‌های هوایی، در روده‌ها، و جاهای دیگر بدن یافت. وجود ماست سل‌ها در راه‌های هوایی و دستگاه گوارش این سلول‌ها را بیشتر در معرض قرار گرفتن در مقابل ماده حساسیت‌زا قرار می‌دهد.
- آلرژن به IgE که در ماست سل وجود دارد متصل میشود. این اتفاق باعث میشود سلول‌های ماست سل انواعی از مواد شیمیایی را به درون خون آزاد کنند. از این مواد، هیستامین، ماده شیمیایی اصلی می‌باشد. بسیاری از علائم یک واکنش آلرژیک از این ماده نشات می‌گیرد.
علت آلرژی چیست؟
یک واکنش آلرژیک ممکن است در ھر نقطه از بدن اتفاق بیفتد. مانند پوست، چشم‌ھا، دیواره معده، بینی، سینوس‌ھا، گلو، ریه‌ھا. در واقع سلول‌ھای ایمنی در این قسمت‌ھا واقع شده‌اند تا با عوامل مھاجمی که از طریق استنشاق یا بلع وارد می‌شوند و یا در تماس با پوست قرار می‌گیرند مقابله کنند. واکنش سلول‌ھای ایمنی در مقابل آلرژن منجر به ایجاد علائم میشود. بدن ما همیشه در مقابل عواملی مثل ویروس‌ها و باکتری‌ها از خود دفاع می‌کند، اما گاهی به اشتباه مواد بی‌ضرری مانند گرده گیاهان را به‌عنوان عامل آسیب‌زننده می‌شناسد و در مقابل‌شان واکنش دفاعی نشان می‌دهد.
در چنین شرایطی، سیستم ایمنی بدن ماده‌ای علیه عامل آلرژی‌زا تولید می‌کند که پادتن نامیده میشود. این فرایند باعث میشود فرد علائم آزاردهنده‌ای را تجربه کند. علائمی که آن را نشانه‌های آلرژی می‌نامیم.
انواع آلرژی (حساسیت) به چه صورت است؟
موادی که باعث تحریک سیستم ایمنی بدن می‌شوند و واکنش آلرژیک ایجاد می‌کنند آلرژن نام دارند. این مواد معمولاً بی‌ضرر هستند و سیستم ایمنی بدن اقدامی علیه آنها انجام نمی‌دهد، اما اگر سیستم ایمنی به اشتباه بیفتد و پادتن تولید کند، باعث ایجاد آلرژی در فرد میشود.
آلرژی بر اساس نوع آلرژن طبقه‌بندی میشود. از انواع آلرژی یا حساسیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دانه گرده گیاھان
- کپک‌ھا
- پروتئین‌ھای حیوانی، روغن و مواد دفعی حیوان
- پر پرندگان
- سوسک‌ھا و مواد دفعی آن‌ھا
- آلرژی به مواد غذایی
- آلرژی به حشرات یا نیش حشرات
- آلرژی تنفسی مانند آلرژی یا حساسیت به ذرات موجود در هوا مثل گرده‌ی گل‌ها یا کُرک و شوره بدن حیوانات
- آلرژی به داروها مثل داروهای دارای پنی‌سیلین
- آلرژی به مواد شیمیایی
بیشتر بخوانیم: آلرژی غذایی چیست؟
اغلب مواد خارجی از طریق راه‌های تنفسی یا بلع وارد بدن می‌شوند. سلول‌های ایمنی بدن ما نیز در چنین نقاطی مستقر هستند تا راحت‌تر با عوامل مهاجم مقابله کنند. نکته جالب این است که علائم حساسیت در این قسمت‌ها بیشتر نمایان میشود.
عوارض آلرژی
آلرژی همیشه هم بی‌خطر نیست و گاهی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.
آنافیلاکسی: اگر شما مبتلا به حساسیت شدید هستید، پس می‌توانید در خطر این واکنش شدید آلرژیکی باشید. آنافیلاکسی می‌تواند باعث، کهیر زدن و خارش در تمام بدن، تنگی نفس و یا خس خس، خشن شدن صدا و یا گرفتگی گلو و یا احساس سوزش و خارش در دست‌ها، پا، لب‌ها و یا پوست سر شود. این وضعیت خطرناک بوده و می‌بایست سریعا به پزشک مراجعه نمود.
انواع دیگر آلرژی: ابتلا به یکی از انواع آلرژی خطر ابتلا به سایر انواع آلرژی را افزایش می‌دهد. افرادی که یکی از انواع آلرژی یا حساسیت را تجربه کرده‌اند، احتمال دارد به سایر آلرژی‌ها هم مبتلا شوند. از طرفی خطر ابتلا به آسم، سینوزیت و عفونت ریه در این افراد بیشتر است.
آسم: اگر شما آلرژی دارید، خطر ابتلای شما به بیماری آسم بیشتر از سایر افراد است.
اگزما، سینوس و عفونت ریه و گوش‌ها: افراد مبتلا به آلرژی ممکن است دچار هریک از این شرایط و مشکلات شوند.
تشخیص آلرژی (حساسیت)
بسیاری از افراد آلرژی را به صورت ژنتیکی از والدین خود به ارث می‌برند، گرچه هرکسی می‌تواند با قرار‌گرفتن در معرض آلرژن‌ها دچار حساسیت شود. اگر یکی از والدین آلرژی داشته باشد کودک به احتمال ۵۰ درصد مبتلا میشود. در مواردی که هم پدر و هم مادر آلرژی داشته باشند، فرد تا ۷۵ درصد احتمال ابتلا به آلرژی را دارد. به همین دلیل برای تشخیص آلرژی لازم است پزشک تاریخچه‌‌ی خانوادگی و نحوه‌ی زندگی را بررسی کند. برای تشخیص دقیق‌تر و درمان آلرژی لازم است آزمایش‌های خاصی مثل تست پوستی آلرژی یا آزمایش خون انجام شود. همچنین با دانستن علائم، طول مدت علائم، عوامل ایجادکننده و اطلاعات بیشتر تشخیصی آلرژی راحت‌تر میشود. شما می‌توانید با پر کردن پرسشنامه تشخیص آلرژی این اطلاعات را ثبت کنید و در زمان مراجعه به پزشک آن را ارائه دهید.
ورود به صفحه پرسشنامه تشخیص آلرژی
رژیم غذایی مناسب برای کاهش علائم آلرژی
اگر شما حساسیت فصلی را تجربه کرده‌اید و با تغییر فصل دچار علائمی همچون آبریزش بینی عطسه و خارش می‌شوید بهتر است بدانید که با رعایت رژیم مناسب غذایی می‌توانید شدت علائم آلرژی را کاهش دهید. اگرچه این مواد غذایی نقش درمانی در آلرژی ندارند اما علاوه بر کاهش علائم آلرژی برای سلامت عمومی بدن شما نیز مفید هستند. میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز بدن است و می‌توانند از ابتلا به حساسیت‌های فصلی جلوگیری نمایند.
در ادامه به معرفی برخی از مواد غذایی مفید جهت التیام و درمان حساسیت فصلی می‌پردازیم.
سبزیجاتی همچون پیاز، فلفل، انواع توت‌ها و جعفری: این سبزیجات سرشار از کوئرستین هستند. به گفته پزشکان متخصص کوئرستین یک ماده شیمیایی طبیعی است که می‌تواند واکنش‌های هیستامین را کاهش دهد که در نهایت به کاهش علائم حساسیت کمک می‌کنند. هیستامین‌ها بخشی از پاسخ آلرژیک بدن می‌باشد.
کیوی: این میوه سرشار از ویتامین C است که می‌تواند واکنش هیستامین‌ها را قطع کند. شما همچنین می‌توانید ویتامین C را از بسیاری از مواد غذایی دیگر از جمله پرتقال و سایر میوه‌های مرکبات دریافت کنید که این نکته برای افرادی که به کیوی حساسیت دارند سودمند است.
آناناس: آناناس حاوی آنزیمی به نام بروملین است. به عقیده محققان این آنزیم می‌تواند در بیماری‌هایی همچون آسم واکنش های تحریکی را کاهش دهد.
ماهی: ماهی سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ است که می‌توانند به کاهش التهاب کمک کند. پزشکان توصیه می‌کنند در برنامه غذایی خود در هر هفته دو بار ماهی مصرف کنید. طبق مطالعه‌ای انجام شده در ژاپن، زنانی که به مقدار بیشتری ماهی مصرف می‌کنند با احتمال بسیار کمتری به رینیت آلرژیک مبتلا می‌شوند.
کفیر: کفیر یک منبع غنی از پروبیوتیک است که برای سلامت باکتری‌های موجود در روده شما بسیار مفید است. محققین بر این باورند که کفیر می‌تواند از ابتلا به حساسیت‌های فصلی پیشگیری نماید و حتی نقش درمانی نیز می‌تواند داشته باشد. سایر مواد غذایی مخمر نیز حاوی کفیر می‌باشند.
عسل: طبق تحقیقات انجام شده اگر عسل را در ابتدای هر فصل مصرف نمایید می‌تواند شما را در مقابل حساسیت‌های فصلی مصون بدارد.
مواد غذایی معرفی شده در دراز مدت به کنترل و کاهش علائم حساسیت کمک شایانی خواهند کرد اما در کوتاه‌مدت با توجه به مشکلاتی که آلرژی یا حساسیت برای افراد به وجود می‌آورد (مثل غیبت در محیط کار یا مدرسه، عدم تمرکز و …) روش‌های درمانی دیگر نیز پیشنهاد میشود. درمان یا کنترل آلرژی به کمک دارو از روش‌های متداول است که بعد از مشورت با پزشک خود می‌توانید به سراغ آن بروید.
داروهای کنترل آلرژی
با رعایت نکاتی که در مطالب قبلی برای کاهش علائم حساسیت معرفی کردیم، به مرور زمان علائم آلرژی در اکثر افراد کاهش میابد. اما اگر این علائم پایدار باشند، مصرف داروهای کنترل آلرژی می‌توانند سودمند باشند. البته قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید. اگرچه مصرف برخی از داروهای آلرژی برای کودکان بالای ۶ ماه بلامانع است ولی حتما نکات معرفی شده در بروشور دارو را مطالعه کنید.
آیا همه دچار آلرژی می‌شوند؟
همه می‌توانند دچار آلرژی شوند. مردم آلرژی را به ارث می‌برند، اگرچه ممکن است با قرار گرفتن در معرض آلرژن خاص نیز این اتفاق بیافتد. هنگامی که یکی از والدین آلرژی دارد، کودک به احتمال ۵۰ ٪ به آلرژی مبتلا میشود. اگر هم پدر و هم مادر دارای آلرژی باشند فرد به دلیل جهش ژنتیکی تا ۷۵ درصد احتمال ابتلا به آلرژی را دارد.
چگونه از آلرژی پیشگیری کنیم؟
همیشه شنیده‌ایم که پیشگیری بهتر از درمان است. این مورد درباره بیماران مبتلا به آلرژی بیشتر صدق می‌کند، این افراد باید از آلرژن‌ها پرهیز کنند. به عنوان مثال:
-
- پرهیز از محیط‌های آلوده، به‌ویژه فضاهای مملو از دود دخانیات
- پرهیز از محیط‌های شلوغ و پرجمعیت
- اجتناب از تماس با گردوغبار و گرده گیاهان، به‌خصوص در فصل بهار
- اجتناب از برخورد مستقیم با هوای سرد (در فصل زمستان از شال گردن برای پوشاندن بینی و دهان استفاده کنید.)
- اجتناب از تماس مستقیم با باد کولر و پنکه
- گردگیری دیوارهای اتاق خواب کودک و سایر وسایل خانه با دستمال مرطوب، یکبار در هفته
- عدم استفاده از فرش و گلیم و هرگونه پوشش پشمی و پرزدار در اتاق خواب کودک
- شست‌وشوی اسباب‌بازی‌های پشمی یکبار در هفته
- پوشاندن زیر و روی پتو با ملحفه
- شست‌وشوی ملحفه کودکان هر دو هفته یکبار
- اجتناب از بوی عطر، اسپری، حشره‌کش، وایتکس و مواد شوینده اسیدی
- استفاده از مکمل‌های ویتامین C و امگا ۳ (روغن ماهی)
- عدم نگهداری حیوانات خانگی به‌ویژه سگ، گربه و خرگوش
چگونه آلرژی را درمان کنیم؟
برای درمان و کنترل آلرژی از انواع آنتی‌هیستامین‌ها استفاده میشود. پزشکان آنتی‌هیستامین‌ها را بنا به نوع آلرژی در بیشتر موارد به‌صورت خوراکی یا تنفسی تجویز می‌کنند.
گاهی بر مبنای تشخیص پزشک ممکن است بیمار دارو را به‌صورت تزریقی دریافت کند.
