مدیرکل محیط‌زیست آذربایجان غربی در گفت‌وگو با ایلنا: دولت به دنبال احیای کامل دریاچه ارومیه است، حتی اگر کف آن هزاران تن طلا وجود داشته باشد/ پایداری محیط‌زیست، خط قرمز ماست
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: با وجود این که بعضی کارشناسان معتقدند که دریاچه ارومیه دیگر هیچ وقت به صورت کامل احیا نخواهد شد، اما دولت سیزدهم امید خود را برای احیای کامل دریاچه حفظ کرده است و معتقدیم اگر حقابه دریاچه ارومیه به صورت کامل تامین شود و وضعیت بارندگی‌ها بهبود یابد، همچنان امکان رسیدن این دریاچه به تراز اکولوژیک آن در سال‌های آینده وجود دارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، حدود یک سال است که دریاچه ارومیه دچار وضعیتی بحرانی شده و هرگاه که آمارهای تازه‌ای از این دریاچه اعلام می‌شود، به شکل محسوسی می‌توان متوجه کاهش تراز، مساحت و حجم دریاچه شد. آخرین آمارها در این زمینه نیز در تاریخ ۱۳ آذر امسال توسط مجید رستگاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی اعلام شد که براساس آن، هم‌اکنون حجم آب موجود در دریاچه ارومیه حدود یک میلیارد و ۱۷۰ میلیون متر مکعب است که نسبت به حجم این دریاچه در سال گذشته یک میلیارد و ۲۹۰ میلیون کیلومتر مربع کاهش یافته و البته با توجه به این که در زمان مشابه سال ۱۴۰۰، حجم آب موجود در دریاچه ارومیه ۲ میلیارد و ۴۶۰ میلیون متر مکعب بود، می‌توان گفت در حال حاضر حجم دریاچه ارومیه کمتر از نصف حجم آن در سال گذشته است.
این اتفاق اما در شرایطی رخ داده است که از ابتدای سال ۹۳ که ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت قبل تشکیل شد، قرار بود این ستاد با انجام مجموعه‌ای از اقدامات عمرانی، اجتماعی، زیست محیطی و مدیریت آب کشاورزی، در یک برنامه ده ساله، دریاچه ارومیه را به تراز اکولوژیک آن برگرداند. اما آمار رسمی ارائه شده از آخرین وضعیت این دریاچه در تاریخ ۱۳ آذر ۱۴۰۱، از این حکایت دارد که اکنون بعد از حدود ۹ سال فعالیت ستاد احیای دریاچه ارومیه، تراز این دریاچه ۱۲۷۰ متر و ۱۰ سانتی متر است که حدود ۴ متر از تراز اکولوژیک این دریاچه یعنی ۱۲۷۴ متر و ۱۰ سانتی متر پایین‌تر است؛ آماری که ثابت می‌کند برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه در یک دهه گذشته به دلیل وقوع خشکسالی‌های پیاپی و صد البته سوء مدیریت مسئولان این ستاد در دوره‌های مختلف، شکست خورده است.
شکست برنامه‌های دوره قبلی ستاد احیا با وجود تخصیص بودجه ۱۸ هزار میلیاردی
برنامه ریزی برای احیای دریاچه ارومیه، از وعده‌های حسن روحانی در انتخابات سال ۹۲ بود و او به صورت نمادین در همان نخستین جلسه هیات دولت یازدهم، دستور تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه را صادر کرد. از ابتدای سال ۹۳ یعنی آغاز رسمی فعالیت ستاد احیای دریاچه ارومیه تا پایان دولت دوازدهم در شهریور ۱۴۰۰ نیز عیسی کلانتری مدیر اجرایی این ستاد بود و در فاصله میان شهریور ۱۴۰۰ تا تیر ۱۴۰۱ نیز که کلانتری از سازمان محیط‌زیست رفت، با وجود این که روی کاغذ او مسئولیت اصلی ستاد احیا را برعهده داشت، اما در عمل این ستاد بلاتکلیف مانده بود تا این که در روزهای پایانی تیرماه امسال با توجه به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه و عملکرد ضعیف مسئولان دوره قبلی این ستاد، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور دستور تغییر مدیران این ستاد را صادر کرد و محمدصادق معتمدیان، استاندار آذربایجان غربی را به عنوان مدیر اجرایی این ستاد منصوب کرد.
عملکرد نامناسب دوره قبلی ستاد احیای دریاچه ارومیه البته صرفا به تغییر مدیران این ستاد توسط رئیس جمهور منجر نشد و مجلس نیز در همان تیرماه ۱۴۰۱، طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه را کلید زد تا به ابهامات و اشکالات زیادی که در فعالیت حدودا ۹ساله مسئولان دوره قبلی این ستاد وارد است، رسیدگی کند؛ بخصوص که مطابق اعلام جلال محمودزاده، نایب رئیس هیات تحقیق و تفحص مجلس از ستاد احیای دریاچه ارومیه، براساس ارزش روز ریال برآورد می‌شود که در مجموع حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان بودجه داخلی و کمک بین المللی در اختیار این ستاد قرار داده شده است و باید مشخص شود که چرا برنامه‌های مختلفی که این ستاد در طول نزدیک به یک دهه گذشته برای احیای دریاچه ارومیه در دستور کار قرار داده بود، هنوز به نتیجه نرسیده است.
از جمله این برنامه‌ها نیز می‌توان به طرح احداث تونل کانی سیب برای انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه اشاره کرد که اجرای آن از همان سال ۹۳ آغاز شد و قرار بود حداکثر تا پاییز ۱۴۰۰ به بهره برداری نهایی برسد تا زمینه انتقال سالانه ۶۳۵ میلیون متر مکعب آب را به دریاچه ارومیه فراهم کند. اما در شرایطی که دولت قبل تبلیغات زیادی را درباره این تونل انجام داده بود، هنوز هم خبری از افتتاح این تونل نیست و به گفته مسئولان فعلی وزارت نیرو، در بهترین حالت فاز اول تونل کانی سیب با انتقال سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه تا پایان امسال به بهره برداری خواهد رسید.
در این میان به گفته کریم شیبانی، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب وزارت نیرو، ترک برداشتن بخشی از تونل کانی سیب به دلیل آب اندازی نمایشی و افتتاح‌های عجولانه در دولت قبل، عامل اصلی تاخیر در تکمیل این پروژه محسوب می‌شود و با توجه به اشتباهات مهندسی در افتتاح زودهنگام این تونل، عملا حدود ۲ کیلومتر از طول تونل با یک سازند آبرفتی برخورد کرده و حدود ۷۰۰ متر آن ترک برداشته است که البته با دستور علی اکبر محرابیان، وزیر نیروی دولت سیزدهم، رفع معایب این تونل از مرداد امسال آغاز شده است و انتظار می‌رود تا پایان سال، فاز اول این تونل بهره برداری شود.
امیدواری به بهره‌برداری فاز اول تونل کانی سیب در بهمن ۱۴۰۱
در چنین شرایطی اما با توجه به این که حدود یک سال است آمارهای اعلامی از تراز، مساحت و حجم دریاچه ارومیه نشان دهنده وضعیت بحرانی این دریاچه است و بیش از یک سال است که دولت سیزدهم روی کار آمده و مسئولیت امور آب و محیط زیست کشور را برعهده گرفته است، سوال مهمی که مطرح می‌شود، این است که در ۱۶ ماه گذشته یعنی در دوره فعالیت دولت کنونی، چه اقداماتی برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه و تبعات زیست محیطی بسیارمخرب آن صورت گرفته است؟
این سوال را با سعید شهند، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی مطرح کردیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار ایلنا گفت: در دولت سیزدهم، ستاد احیای دریاچه ارومیه یا همان کارگروه نجات احیای دریاچه ارومیه با شکل و نفرات جدیدی فعالیت خود را ادامه می‌دهد و استاندار محترم آذربایجان غربی به عنوان مدیر اجرایی این ستاد منصوب شده است. در همین راستا نیز علاوه بر ستاد ملی، ستاد استانی دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی تشکیل شده است و در این ستاد، تمام دستگاه ذی‌ربط استانی از جمله شرکت آب منطقه ای، سازمان جهاد کشاورزی، اداره کل محیط زیست، استانداری و دانشگاه ارومیه حضور دارند تا برنامه‌های لازم برای این ستاد را در سطح استان پیگیری کنند.
وی افزود: در دوره جدید فعالیت ستاد احیای دریاچه ارومیه، تمرکز اصلی بر تکمیل پروژه‌های قبلی تعریف شده در ستاد از جمله نهایی کردن طرح انتقال آب از رودخانه زاب به پیکره دریاچه ارومیه با استفاده از تونل کانی سیب است. خوشبختانه در سال جاری اعتبارات لازم برای تکمیل این پروژه‌ها بعد از سفر ریاست محترم جمهور به استان آذربایجان غربی در خردادماه امسال، به شکل مناسبی اختصاص یافته است و امیدواریم فاز اول تونل کانی سیب در بهمن ماه امسال به بهره برداری برسد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در پاسخ به سوال دیگری درباره این که آیا تا بهمن ۱۴۰۱، ترک خوردگی بخشی از تونل کانی سیب برطرف خواهد شد؟ توضیح داد: تونل کانی سیب یک پروژه بسیار عظیم مهندسی و عمرانی است که البته قسمتی از آن زیر یک رودخانه قرار دارد و به یک سازند آبرفتی برخورد کرده است. در مجموع کمتر از ۳۰۰ متر از طول ۳۶ کیلومتری تونل دچار اشکال شده بود که این اشکال در حال برطرف شدن است و قرار است تونل کانی سیب با ترمیم این مشکل افتتاح شود و امیدواریم فاز اول این تونل در بهمن ماه امسال به بهره برداری برسد.
سال آبی گذشته کمتر از ۱.۱ میلیارد متر مکعب حقابه به دریاچه ارومیه رسید
شهند در پاسخ به سوال دیگری درباره میزان تامین حقابه محیط زیستی دریاچه ارومیه در سال آبی گذشته (از مهر ۱۴۰۰ تا شهریور ۱۴۰۱) گفت: مطابق قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب ها، حقابه تمام تالاب‌ها از جمله دریاچه ارومیه توسط سازمان حفاظت محیط زیست تعیین می‌شود و بر این اساس، سازمان محیط زیست حقابه محیط زیستی دریاچه ارومیه را سالانه ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب اعلام کرده است. البته با توجه به دو سال خشکسالی پیاپی و کاهش محسوس بارندگی‌ها در سال گذشته، این حجم آب در سال آبی قبل در حوضه آبریز دریاچه ارومیه وجود نداشت و در سال آبی قبل، کمتر از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب حقابه به دریاچه ارومیه اختصاص یافت و تنها حدود یک سوم از حقابه دریاچه تامین شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی ادامه داد: سازمان محیط زیست همواره از تمام ظرفیت قانونی در اختیار خود برای تامین حقابه تالاب‌ها استفاده می‌کند و از وزارت نیرو می‌خواهد حداکثر میزان آب ممکن را در هر سال به سمت تالاب‌های کشور هدایت کند. اما طبیعی است که با توجه به شرایط خشکسالی و کاهش محسوس بارندگی‌ها در دو سال گذشته در سراسر کشور از جمله حوضه آبریز دریاچه ارومیه، وزارت نیرو نتوانسته است در این مدت حقابه تالاب‌های مختلف از جمله دریاچه ارومیه را به میزان تعیین شده توسط سازمان محیط زیست تامین کند.
شهند در بخش دیگری از صحبت‌هایش در واکنش به ادعاهای کذب مبنی بر تلاش برای خشک شدن بخشی از دریاچه ارومیه به دلیل احتمال برداشت لیتیوم و سایر مواد معدنی از کف دریاچه، عنوان کرد: این صحبت‌ها کذب محض است و این مساله در هیچ دولتی مطرح نشده است و حتی اگر در کف دریاچه ارومیه هزاران تن طلا هم وجود داشته باشد، پایداری محیط زیست و اجرای ضوابط و مقررات این حوزه، خط قرمز ماست و تلاش تمام بخش‌های دولت، احیای کامل دریاچه ارومیه و حفاظت از محیط طبیعی این دریاچه به عنوان یک پارک ملی ثبت شده در شورای عالی حفاظت محیط زیست است.
وی در پایان تصریح کرد: با وجود این که بعضی کارشناسان معتقدند که دریاچه ارومیه دیگر هیچ وقت به صورت کامل احیا نخواهد شد، اما دولت سیزدهم امید خود را برای احیای کامل دریاچه حفظ کرده است و معتقدیم اگر حقابه دریاچه ارومیه به صورت کامل تامین شود و وضعیت بارندگی‌ها بهبود یابد، همچنان امکان رسیدن این دریاچه به تراز اکولوژیک آن در سال‌های آینده وجود دارد.
